درست در روزی که احمد زیدآبادی، یکی از نامدارترین روزنامه نگاران ایرانی به دنبال مخالفت دستگاه قضایی با تمدید قرار وثیقهاش به زندان بازگردانده شد، بسیاری از دستگاههای دولتی و حکومتی با صدور بیانیههای جداگانهای به "دفاع از حریم قلم و کار خبری" پرداختند. بیانیههایی که بیش از آنکه امضای نهادهای فرهنگی را پای خود داشته باشد، از سوی دستگاههای نظامی، انتظامی و امنیتی صادر شده بود.
تکریم از خبرنگاران خودی
دستگاههای دولتی جمهوری اسلامی دیروز در قالب چند بیانیه به بهانه روز خبرنگار، در حالی که اطلاع رسانی دقیق و شفاف را به عنوان مهمترین وظیفه اصحاب رسانه بر شمرده بودند، تحقق این امر را تنها در گرو انعکاس عملکرد مثبت نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی ارزیابی کردند. در اکثر این بیانیهها نیز خبرنگاران ایرانی با عنوانی واحد مورد خطاب قرار گرفتهاند: "سربازان جنگ نرم."
سپاه پاسداران در بیانیه خود خبرنگاران را "چشم بينا و زبان صادق و گوياي مردم در عرصه تحولات و رخدادها" محسوب کرده که "رسالت حرفه‌اي خود را همواره از دريچه تعهد، صداقت و امانت داري تعريف مي‌کنند." اما آنچنان که در توضیح این مساله آورده است "کارکردهاي فاخر و ماندگار" جامعه خبرنگاران را تنها در گرو "ترسيم عرصه‌ها و صحنه هاي توانمندي‌هاي دفاعي و قدرت بازدارندگي نيروهاي مسلح کشور به ويژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي" میداند. این نهاد نظامی تاکید میکند: "اينک که نظام سلطه براي پي گيري راهبردهاي شيطاني خود در رويارويي با ملت ايران با تحمل شکست هاي پي در پي و خفت بار به جنگ نرم و هجمه به ارزش‌ها و باورهاي ديني و انقلابي ما روي آورده است، در اين ميدان خطير اصحاب رسانه ـ به ويژه خبرنگاران مجاهد و بابصيرت ـ عهده دار رسالتي سنگين بوده و انتظار است با رويکردي هوشمندانه در صفوف مقدم جنگ نرم جهاد تمام عيار خود را از طريق آگاه سازي افکار عمومي و نشان دادن راه‌هاي مقابله با توطئه جديد دشمن به منصه ظهور رسانند."
همزمان با سپاه پاسداران، ارتش جمهوری اسلامی نیز با صدور بیانیه ای روز خبرنگار را "روز حق‌گویی و پاسداشت قلمی" دانسته است که "صاحبان آن آزادانه و بدون بیم و هراس از دشواری‌های راه بی‌پایان آن، همواره جان عزیزانشان را در برابر همه مشکلات و خطرها قرار داده و در مقابل این وظیفه خطیر و عظیم بدون کوچکترین چشم داشتی به رسالت مقدس خویش پرداخته‌اند."
ارتش جمهوری اسلامی البته این "حق گویی" را تنها در چارچوب "اعتلابخشی باورهای اعتقادی و ارزش‌های انقلابی و ارائه تصویری روشن از دستاوردهای دفاعی و پایبندی به اهداف والای اسلام" محدود کرده و همچون سپاه پاسداران اشارهای به حق خبرنگاران در انتقاد از کمبودها و مفاسد موجود در جامعه نکرده است.
در کنار این دو نهاد نظامی و امنیتی، نیروی انتظامی نیز در صدد پاسداشت روز خبرنگار برآمد. این در شرایطی است که تنها یک هفته پیش فرماندهان این دستگاه امنیتی-ـ انتظامی رسما خبرنگاران و رسانه‌های داخلی را به دلیل پوشش نا امنیها، تجاوزها و قتلهای اخیر مورد نکوهش قرار داده و آنها را به بر هم زدن امنیت عمومی متهم کرده بودند. با این حال بیانیه ای که توسط نیروی انتظامی صادر شده در تناقضی آشکار با اظهارات هفته قبل فرماندهان آن است و خبرنگاران را کسانی توصیف کرده که "در راستاي اطلاع‌رساني شفاف و به موقع واقعيت‌ها و انتقال حقايق از هيچ کوششي دريغ نمي‌ورزند."
نیروی انتظامی نیز چون سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی، تعهد خبرنگاران را در گرو "تعامل مثبت و سازنده آنان با نيروي انتظامي در انعکاس کارکردها، اخبار و توانمندي هاي پليس در عرصه‌هاي مختلف، به ويژه در حوزه ارتقاء احساس امنيت" ارزیابی کرده است.
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز دیگر نهاد نظامی بود که در بیانیه خود خبرنگاران را "خط مقدم رویارویی با تهدیدات و جنگ نرم دشمنان انقلاب اسلامی" محسوب کرده بود. وزارت دفاع هم در گفتاری هماهنگ با دیگر نهادهای نظامی و انتظامی ایران " شناسایی هوشیارانه توطئه‌های دشمنان" و "توطئه‌های دشمنان اسلام" و همچنین خنثی سازی آن "با قدرت قلم و تیزبینی" را به عنوان اصلی ترین وظیفه صاحبان رسانه برشمرده است.
علاوه بر اینها نهادهای غیر نظامی و غالبا فرهنگی چون خانه بنیاد شهید، هنرمندان ایران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بیانیه هایشان را به محلی برای تبیین خواستههای خود از خبرنگاران و روزنامه نگاران تبدیل کردند و از آنان خواستند تا در جهت "آرمانهای انقلاب اسلامی" گام بردارند.
روز خبرنگار در بزرگترین زندان روزنامه نگاران جهان
این همه در حالی است که ایران هم اکنون با داشتن 38 روزنامه نگار زندانی به عنوان بزرگترین زندان روزنامه نگاران جهان شناخته می شود.اما محمدعلی رامین، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد سال گذشته روزنامه‌نگاران زندانی را "دزد و اوباش" توصیف کرده و گفته بود: "کسانی كه تحت نام روزنامه‌نگار در حال حاضر بازداشت هستند، روزنامه‌نگار نیستند آنها دزدند و اوباش‌اند."
تنها کارنامه سال 1389 جمهوری اسلامی نشان می دهد که در این مدت دست کم 42 فعال مطبوعاتی و وبلاگ نویس بازداشت، احکامی بالغ بر 248 سال و 4 ماه حکم زندان و 55 سال محرومیت از فعالیت مطبوعاتی صادر، حداقل 33 روزنامه و نشریه توقیف یا لغو مجوز و 31 تن از اصحاب مطبوعات و بلاگرها محاکمه شده اند، 73 تذکر به نشریات و روزنامه ها ابلاغ شده و حداقل 106 سایت و پایگاه اطلاع رسانی مشمول توقیف و فیلترینگ و خروج از دسترس کاربران داخل کشور شده اند. در مجموع آمار کلی در طی 14 سال گذشته بیش از 200 روزنامه و نشریه در ایران توقیف شده و بیش از 170 روزنامه نگار بازداشت و دستگیر شده اند و یا تحت پیگرد قانونی قرار دارند. این در حالی است که بر اساس برآورد انجمن دفاع از آزادی مطبوعات تنها طی دو سال اخیر در حدود 450 روزنامه نگار مجبور به ترک ایران شدهاند.
با این حال تنها واکنش اعتراض آمیز مسوولان به توقیف و فشار بر نشریات زمانی بود که هفته نامه 9 دی متعلق به حمید رسایی از نزدیکان آیت الله مصباح یزدی توقیف شد و بلافاصله 70 تن از نمایندگان مجلس اسلامی در نامهای خواستار پاسخگویی وزیر ارشاد شدند.
تنها یک روز قبل از رسیدن موج بیانیههای مختلف دستگاههای حکومتی و دولتی در بزرگداشت روز خبرنگار، رشته روزنامه نگاری در بالای لیست رشته هایی قرار گرفت که قرار است طی سال تحصیلی 90-91 از جمع رشتههای علوم انسانی در دانشگاه تهران و دانشگاه علامه طباطبایی حذف شوند.
اقدامات روزنامه نگاران منتقد
در این میان اما تعدادی از روزنامه نگاران منتقد محبوس در زندانهای جمهوری اسلامی ایران، فرا رسیدن روز خبرنگار را فرصتی یافتند تا با صدور بیانیهای ضمن محکوم کردن رفتار امنیتی و استبدادی حاکمیت علیه روزنامه نگاران و مطبوعات، "برقراری کامل آزادی‌های مدنی و در صدر آن آزادی بیان، آزادی روزنامه نگاران زندانی و برقراری شرایط مناسب برای فعالیت آزادانه مطبوعات مستقل" را خواستار شوند.
امضا کنندگان این بیانیه ضمن اعتراض به "مهار و محدود کردن جریان آزاد اطلاعات و فعالیت روزنامه نگاران مستقل" توسط "حکومتی پلیسی و امنیتی" دست یاری خود را به سوی "کلیه مدافعان حقوق بشر و آزادی خواهان مدنی در سراسر جهان" دراز کرده اند.
همزمان با این بیانیه، جمعی از روزنامه نگارانی که مجبور به ترک ایران شده اند نیز تشکیل انجمن بین‌المللی روزنامه‌نگاران ایرانی را در قالب یک بیانیه مشترک اعلام کردند. هیات موسس این انجمن "با احترام به همه جانباختگان راه آزادی بیان و قلم در ایران" و به یاد "بلند روزنامه‌نویسان دربند"، از همه اهالی رسانه‌های ایرانی دعوت به عضویت در انجمن کرده است. آنطور که در بیانیه تشکیل انجمن بین‌المللی روزنامه‌نگاران ایرانی آمده، هدف از ایجاد چنین تشکلی "گردهم آئی روزنامه‌نویسان ایرانی با هر اندیشه و اعتقاد و سلیقه" ذکر شده که "اکنون در سراسر جهان پراکنده‌اند" و "برپائی انجمن را ادامه تلاش روزنامه‌نویسان ایران برای داشتن نهادی مدنی و مستقل می‌دانند."
تکریم از خبرنگاران خودی
دستگاههای دولتی جمهوری اسلامی دیروز در قالب چند بیانیه به بهانه روز خبرنگار، در حالی که اطلاع رسانی دقیق و شفاف را به عنوان مهمترین وظیفه اصحاب رسانه بر شمرده بودند، تحقق این امر را تنها در گرو انعکاس عملکرد مثبت نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی ارزیابی کردند. در اکثر این بیانیهها نیز خبرنگاران ایرانی با عنوانی واحد مورد خطاب قرار گرفتهاند: "سربازان جنگ نرم."
سپاه پاسداران در بیانیه خود خبرنگاران را "چشم بينا و زبان صادق و گوياي مردم در عرصه تحولات و رخدادها" محسوب کرده که "رسالت حرفه‌اي خود را همواره از دريچه تعهد، صداقت و امانت داري تعريف مي‌کنند." اما آنچنان که در توضیح این مساله آورده است "کارکردهاي فاخر و ماندگار" جامعه خبرنگاران را تنها در گرو "ترسيم عرصه‌ها و صحنه هاي توانمندي‌هاي دفاعي و قدرت بازدارندگي نيروهاي مسلح کشور به ويژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي" میداند. این نهاد نظامی تاکید میکند: "اينک که نظام سلطه براي پي گيري راهبردهاي شيطاني خود در رويارويي با ملت ايران با تحمل شکست هاي پي در پي و خفت بار به جنگ نرم و هجمه به ارزش‌ها و باورهاي ديني و انقلابي ما روي آورده است، در اين ميدان خطير اصحاب رسانه ـ به ويژه خبرنگاران مجاهد و بابصيرت ـ عهده دار رسالتي سنگين بوده و انتظار است با رويکردي هوشمندانه در صفوف مقدم جنگ نرم جهاد تمام عيار خود را از طريق آگاه سازي افکار عمومي و نشان دادن راه‌هاي مقابله با توطئه جديد دشمن به منصه ظهور رسانند."
همزمان با سپاه پاسداران، ارتش جمهوری اسلامی نیز با صدور بیانیه ای روز خبرنگار را "روز حق‌گویی و پاسداشت قلمی" دانسته است که "صاحبان آن آزادانه و بدون بیم و هراس از دشواری‌های راه بی‌پایان آن، همواره جان عزیزانشان را در برابر همه مشکلات و خطرها قرار داده و در مقابل این وظیفه خطیر و عظیم بدون کوچکترین چشم داشتی به رسالت مقدس خویش پرداخته‌اند."
ارتش جمهوری اسلامی البته این "حق گویی" را تنها در چارچوب "اعتلابخشی باورهای اعتقادی و ارزش‌های انقلابی و ارائه تصویری روشن از دستاوردهای دفاعی و پایبندی به اهداف والای اسلام" محدود کرده و همچون سپاه پاسداران اشارهای به حق خبرنگاران در انتقاد از کمبودها و مفاسد موجود در جامعه نکرده است.
در کنار این دو نهاد نظامی و امنیتی، نیروی انتظامی نیز در صدد پاسداشت روز خبرنگار برآمد. این در شرایطی است که تنها یک هفته پیش فرماندهان این دستگاه امنیتی-ـ انتظامی رسما خبرنگاران و رسانه‌های داخلی را به دلیل پوشش نا امنیها، تجاوزها و قتلهای اخیر مورد نکوهش قرار داده و آنها را به بر هم زدن امنیت عمومی متهم کرده بودند. با این حال بیانیه ای که توسط نیروی انتظامی صادر شده در تناقضی آشکار با اظهارات هفته قبل فرماندهان آن است و خبرنگاران را کسانی توصیف کرده که "در راستاي اطلاع‌رساني شفاف و به موقع واقعيت‌ها و انتقال حقايق از هيچ کوششي دريغ نمي‌ورزند."
نیروی انتظامی نیز چون سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی، تعهد خبرنگاران را در گرو "تعامل مثبت و سازنده آنان با نيروي انتظامي در انعکاس کارکردها، اخبار و توانمندي هاي پليس در عرصه‌هاي مختلف، به ويژه در حوزه ارتقاء احساس امنيت" ارزیابی کرده است.
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز دیگر نهاد نظامی بود که در بیانیه خود خبرنگاران را "خط مقدم رویارویی با تهدیدات و جنگ نرم دشمنان انقلاب اسلامی" محسوب کرده بود. وزارت دفاع هم در گفتاری هماهنگ با دیگر نهادهای نظامی و انتظامی ایران " شناسایی هوشیارانه توطئه‌های دشمنان" و "توطئه‌های دشمنان اسلام" و همچنین خنثی سازی آن "با قدرت قلم و تیزبینی" را به عنوان اصلی ترین وظیفه صاحبان رسانه برشمرده است.
علاوه بر اینها نهادهای غیر نظامی و غالبا فرهنگی چون خانه بنیاد شهید، هنرمندان ایران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بیانیه هایشان را به محلی برای تبیین خواستههای خود از خبرنگاران و روزنامه نگاران تبدیل کردند و از آنان خواستند تا در جهت "آرمانهای انقلاب اسلامی" گام بردارند.
روز خبرنگار در بزرگترین زندان روزنامه نگاران جهان
این همه در حالی است که ایران هم اکنون با داشتن 38 روزنامه نگار زندانی به عنوان بزرگترین زندان روزنامه نگاران جهان شناخته می شود.اما محمدعلی رامین، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد سال گذشته روزنامه‌نگاران زندانی را "دزد و اوباش" توصیف کرده و گفته بود: "کسانی كه تحت نام روزنامه‌نگار در حال حاضر بازداشت هستند، روزنامه‌نگار نیستند آنها دزدند و اوباش‌اند."
تنها کارنامه سال 1389 جمهوری اسلامی نشان می دهد که در این مدت دست کم 42 فعال مطبوعاتی و وبلاگ نویس بازداشت، احکامی بالغ بر 248 سال و 4 ماه حکم زندان و 55 سال محرومیت از فعالیت مطبوعاتی صادر، حداقل 33 روزنامه و نشریه توقیف یا لغو مجوز و 31 تن از اصحاب مطبوعات و بلاگرها محاکمه شده اند، 73 تذکر به نشریات و روزنامه ها ابلاغ شده و حداقل 106 سایت و پایگاه اطلاع رسانی مشمول توقیف و فیلترینگ و خروج از دسترس کاربران داخل کشور شده اند. در مجموع آمار کلی در طی 14 سال گذشته بیش از 200 روزنامه و نشریه در ایران توقیف شده و بیش از 170 روزنامه نگار بازداشت و دستگیر شده اند و یا تحت پیگرد قانونی قرار دارند. این در حالی است که بر اساس برآورد انجمن دفاع از آزادی مطبوعات تنها طی دو سال اخیر در حدود 450 روزنامه نگار مجبور به ترک ایران شدهاند.
با این حال تنها واکنش اعتراض آمیز مسوولان به توقیف و فشار بر نشریات زمانی بود که هفته نامه 9 دی متعلق به حمید رسایی از نزدیکان آیت الله مصباح یزدی توقیف شد و بلافاصله 70 تن از نمایندگان مجلس اسلامی در نامهای خواستار پاسخگویی وزیر ارشاد شدند.
تنها یک روز قبل از رسیدن موج بیانیههای مختلف دستگاههای حکومتی و دولتی در بزرگداشت روز خبرنگار، رشته روزنامه نگاری در بالای لیست رشته هایی قرار گرفت که قرار است طی سال تحصیلی 90-91 از جمع رشتههای علوم انسانی در دانشگاه تهران و دانشگاه علامه طباطبایی حذف شوند.
اقدامات روزنامه نگاران منتقد
در این میان اما تعدادی از روزنامه نگاران منتقد محبوس در زندانهای جمهوری اسلامی ایران، فرا رسیدن روز خبرنگار را فرصتی یافتند تا با صدور بیانیهای ضمن محکوم کردن رفتار امنیتی و استبدادی حاکمیت علیه روزنامه نگاران و مطبوعات، "برقراری کامل آزادی‌های مدنی و در صدر آن آزادی بیان، آزادی روزنامه نگاران زندانی و برقراری شرایط مناسب برای فعالیت آزادانه مطبوعات مستقل" را خواستار شوند.
امضا کنندگان این بیانیه ضمن اعتراض به "مهار و محدود کردن جریان آزاد اطلاعات و فعالیت روزنامه نگاران مستقل" توسط "حکومتی پلیسی و امنیتی" دست یاری خود را به سوی "کلیه مدافعان حقوق بشر و آزادی خواهان مدنی در سراسر جهان" دراز کرده اند.
همزمان با این بیانیه، جمعی از روزنامه نگارانی که مجبور به ترک ایران شده اند نیز تشکیل انجمن بین‌المللی روزنامه‌نگاران ایرانی را در قالب یک بیانیه مشترک اعلام کردند. هیات موسس این انجمن "با احترام به همه جانباختگان راه آزادی بیان و قلم در ایران" و به یاد "بلند روزنامه‌نویسان دربند"، از همه اهالی رسانه‌های ایرانی دعوت به عضویت در انجمن کرده است. آنطور که در بیانیه تشکیل انجمن بین‌المللی روزنامه‌نگاران ایرانی آمده، هدف از ایجاد چنین تشکلی "گردهم آئی روزنامه‌نویسان ایرانی با هر اندیشه و اعتقاد و سلیقه" ذکر شده که "اکنون در سراسر جهان پراکنده‌اند" و "برپائی انجمن را ادامه تلاش روزنامه‌نویسان ایران برای داشتن نهادی مدنی و مستقل می‌دانند."
