دکتر عبدالکریم سروش - از روشنفکران نامدار ایرانی - در یک سخنرانی در کالیفرنیا درباره انقلاب اسلامی، آیت‌الله خمینی را بسیار باسوادتر از محمدرضا شاه و رضا شاه و دیگر پادشاهان ایرانی دانست. او در سخنان خود خمینی را از پادشاهان انگلیس و فرانسه نیز برتر دانست.
دکتر عبدالکریم سروش که به علت انتقاد از مواضع جمهوری اسلامی در سال‌های پس از جنبش سبز عملا حق ورود به کشور را ندارد، در این سخنرانی ضمن انتقاد از استبداد خمینی، او را از لحاظ علمی بسیار باسواد خوانده و مقایسه شاه با او را اصلا جایز ندانست و گفت مقایسه خمینی با شاه مانند مقایسه «عالم پاک» با «خاک» است. او مدعی شد که معلوم نیست شاه حتی دیپلم خود را هم گرفته باشد.
این بخشی از سخنان دکتر سروش است:
«اگر هیچ اختیاری نداشته باشیم جز اینکه بین شاه و آقای خمینی یکی را انتخاب کنیم بنده صددرصد آقای خمینی را انتخاب می‌کنم... خمینی باسوادترین رهبر این کشور بود از ایام اولیه‌ی حکومت هخامنشیان تا روزگار حاضر. هیچ‌کس به لحاظ علمی به پای او نمی‌رسید. چرا؟ برای اینکه اولا فقیه درجه اولی بود، عرفان هم خوانده بود، فلسفه هم خوانده بود...شاه قبل از آقای خمینی که بود؟ یک جوان بیست ساله که از سوئیس بلند شده بود آمده بود ایران...سوادی نداشت...حداکثر یک دیپلم داشت. آن دیپلم را هم من خبر ندارم. اصلا جای مقایسه نیست،...نه فقط ایران، شما سراغ پادشاهان انگلستان و فرانسه بروید، اینها آدم‌های بافکری نبودند. در تاریخ ما آقای خمینی واقعا یک نمونه بی‌نظیر بود».
«اگر هیچ اختیاری نداشته باشیم جز اینکه بین شاه و آقای خمینی یکی را انتخاب کنیم بنده صددرصد آقای خمینی را انتخاب می‌کنم... خمینی باسوادترین رهبر این کشور بود از ایام اولیه‌ی حکومت هخامنشیان تا روزگار حاضر. هیچ‌کس به لحاظ علمی به پای او نمی‌رسید. چرا؟ برای اینکه اولا فقیه درجه اولی بود، عرفان هم خوانده بود، فلسفه هم خوانده بود...شاه قبل از آقای خمینی که بود؟ یک جوان بیست ساله که از سوئیس بلند شده بود آمده بود ایران...سوادی نداشت...حداکثر یک دیپلم داشت. آن دیپلم را هم من خبر ندارم. اصلا جای مقایسه نیست،...نه فقط ایران، شما سراغ پادشاهان انگلستان و فرانسه بروید، اینها آدم‌های بافکری نبودند. در تاریخ ما آقای خمینی واقعا یک نمونه بی‌نظیر بود».
دکتر عبدالکریم سروش در حالی آیت‌الله خمینی را بسیار باسوادتر از شاه می‌داند که قبلا در مصاحبه‌ای در سال ۸۲ با مجله «نامه»، کتاب «ولایت فقیه» خمینی را «دلسرد کننده» خوانده بود:
«زمانی که در انگلستان دانشجو بودم کتاب حکومت اسلامی آقای خمینی را با دقت بیش‌تری خوانده بودم. هر چند قبلا درایران نیز به صورت مخفیانه به دست من رسیده بود و من آن چنان که باید تعمقی در آن نکرده بودم اما حقیقتا درانگلستان این کتاب برای من کتابی دلسرد کننده بود .این کتاب را در امر سیاست و حکومت بسیار ساده و بسیط یافتم».
«زمانی که در انگلستان دانشجو بودم کتاب حکومت اسلامی آقای خمینی را با دقت بیش‌تری خوانده بودم. هر چند قبلا درایران نیز به صورت مخفیانه به دست من رسیده بود و من آن چنان که باید تعمقی در آن نکرده بودم اما حقیقتا درانگلستان این کتاب برای من کتابی دلسرد کننده بود .این کتاب را در امر سیاست و حکومت بسیار ساده و بسیط یافتم».
