نگاهي به نمايشگاه عکس هديه تهراني در خانه هنرمندان ؛ بوسه بر آب

خانه هنرمندان و نگارخانه هاي آن اين روزها به دليل ميزباني از تابلو عکس هاي بازيگر معروف سينما «هديه تهراني» روزهاي پر رفت



و آمدي را تجربه مي کند که شايد در طول تاريخ نمايشگاه هايش کم سابقه باشد. هديه تهراني که نام و نشانش براي اکثر مردم آشناست اين بار خود را در بوته اي ديگر آزموده است تا نشان دهد هنرمند فقط نبايد به يک رشته هنري دل خوش کند. او اين بار با نمايشگاه زيباي عکس «آب» آمده تا بگويد در اين رشته هنري هم دستي از دور بر «آتش» داشته است.

آبانگان و آتش

«آب، باد، خاک و آتش» در اساطير و افسانه هاي قديمي اين سرزمين مظهر حيات و ممات بوده اند. چنانچه قرآن نيز مي فرمايد: هر چيزي را از آب حيات بخشيديم. علاوه بر اين «آب» نشانه پاکي و زلالي و صداقت در بارزترين جلوه فرهنگي اين سرزمين کهن يعني شعر و ادبيات است.
حافظ در غزل معروفي از تيره گون شدن اين نشانه زلالي گلايه مي کند و مي گويد: آب حيوان تيره گون شد خضر فرخ پي کجاست؟ آب همچنين نشانه آرامش و سکون در تضاد با آتش نيز بوده است. چنانچه شهريار سروده است: با عقل آب عشق به يک جو نمي رود/ بيچاره من که ساخته از آب و آتشم. اما واژه «آبانگان» که نام نمايشگاه عکسهاي هديه تهراني است نيز نامي کهن از جشنهاي ديرين ايرانيان است.
جشنهايي که به روايتي پس از جنگهايي طولاني و براي فراموشي از حرمان هاي پس از جنگ شروع شد و تا ساليان دراز روزهايي از ماه آبان به اين جشنها اختصاص مي يافت و بدين ترتيب اين جشنها «آبانگان» نام گرفت. به هرتقدير نمايشگاه «آبانگان» که نمايشگاه عکسهاي هديه تهراني در مورد آب است و عمدتاً اين عکسها را از جزاير نيلگون خليج فارس و هرمز گرفته است با تاخيري تقريباً يک ماهه در آذر ماه که ماه آتش است همزمان در تمامي نگارخانه هاي خانه هنرمندان در روز چهارشنبه 18 آذرافتتاح شد.
در طبقه همکف خانه هنرمندان در گالري ميرميران عکسهاي «برگ، يخ» و در نگارخانه مميز عکسهاي «آب، ماسه»، در طبقه اول گالري نيلوفر عکسهاي «خليج فارس» و در گالري نامي عکسهاي «ماهي» و در طبقه دوم نيزدر تالار عزت ا... انتظامي نمايش ويدئو آرت اين هنرمند در مورد آب در حال برگزاري است.

تواضع و انرژي تهراني در عکاسي

تهراني خود در بروشور نمايشگاهش در خصوص هدف و انگيزه اش از برگزاري اين نمايشگاه چنين آورده است: «اين مجموعه ادعايي نيست در عکاسي، تنها قطره شوري است هديه از دل دريا، ريخته در چشماني حيران و آويخته در قابهايي است که تصويرگرش همان است که از نطفه تا ابد حضورش بناي رشد، جريانش تغيير مداوم و آثارش شاهکار هنر زمين است.
مرتبه اش اول آمد... شايد «الف» نيز کلاهي از دريا بر سر آورد تا سرآغاز سخن ناميديمش «آب» که پاک مي شويد سرنوشت و سرشت را، چه در زيستن هم در مرگ. هزار سخن است در وصفش، اما جرأتي نيافتم در بيان نقش اين گوهر باروري ناميراي هستي. آن چه تمام است خود گفته کامل ... تا بدين روز کسي بر اين زلالي بي رنگ و گوارايي بي طعم نقشي نزد ... اين به تمامي بوي پاکي. گردش پيچيده اش در روان ما نمي گنجد و به هر جايي و مکاني خوش نقشي زده است به خط خلاق خلقت»
به جز توصيفهاي زيبا از آب و هستي بخشي اش در اين نوشته، هر بيننده اي پس از بازديد از اين نمايشگاه ناخودآگاه به بکر و پرانرژي بودن تصاوير اعتراف کرده و سخن «اين مجموعه ادعايي نيست در عکاسي ...» را در واقع به حساب تواضع تهراني مي گذارد. زيرا قاطبه هنرمندان و هنرشناسان در نقد اثر هنري با کسي تعارف ندارند و من خود در بدو ورودم به نمايشگاه با احمد مسجد جامعي، وزير اسبق ارشاد مجال گفتگوي کوتاهي يافتم در خصوص کيفيت آثارکه گفت: «واقعاً فکر نمي کردم تا اين حد اين عکسها زيبا باشند». از شما چه پنهان من خودم هم پس از ديدن عکسها در دل گفتم: کاش هديه تهراني به جاي بازيگر بودن عکاس بود. اما حالا که چنين نيست و شهرتش به واسطه بازيگري است کاش دست کم عکاس هم باقي بماند.

آنچه به چشم مي آمد

با گذري و نظري در نمايشگاه چند چيز به چشم مي آيند. اول چيدمان آثار است که نسبت به نمايشگاه هاي ديگر چند ويژگي دارند. دکورهاي زيبا، تنوع در چيدمان، بخش ويژه ويدئو آرت، نمايش عکسها در گالري نيلوفر به وسيله افرادي با لباس يک شکل سفيد رنگ و سرانجام تنوع استفاده از موقعيتهاي مختلف عکاسي براي گرفتن يک يا چند عکس و وسواس هنرمند در بيان مطلوب مطلب با بهره گيري از لنزهاي مختلف اعم از تله، وايد و نرمال. البته به همه اينها نظم در برگزاري نمايشگاه و اطلاع رساني جامع را هم بايد افزود.
اما در عين حال در بين عکسهاي سياه و سفيد و رنگي گاهي تناقض هايي هم در پيام رساني مشاهده مي شود. چه اين که اگر منظور عکاس به تصوير کشيدن شکوه و عظمت «آب» بوده است آن هم در درياهاي بي پاياني چون هرمز و خليج فارس - که بوده است- بنابراين بهره گيري از کادر تصويري بالا به پايين ( High Angle ) از نظر زاويه بندي و ديد دوربين چندان مطلوب نيست.
هر چند گاهي عکاس براي نمايش چند ده عکس و انتخاب زاويه تازه و بکر دست به چنين کاري مي زند، اما مشکل آنجا به وجود مي آيد که تکرار زاويه ديد از بالا به پايين در عکسها متواتر اتفاق مي افتند و ناخودآگاه بيننده حرفه اي را به اين نتيجه مي رساند که شايد عکاس از اين خبط کوچک در «تحقيرآب» غافل بوده است. هر چند تهراني خود در بروشور نمايشگاهش گفته است: «اگر چشمي در اضداد رنگ و فرم خسته شد، مشکل در وضع و قرار نگاه ماست. من هم خسته ام و خسته شده ام از اين حواس و محدوده ...»
انرژي عکسها

اما انصافاً در زمينه هاي ديگر هنر عکاسي اعم از انتخاب بجاي کادرهاي دور و نزديک و خيلي نزديک که سينمايي ها آنها را long shot ، close up ، extrim close up ، مي گويند و نيز بهره گيري از تأثير محيط بر قدرت موضوع و نمايش قدرتمند خطوط صحنه و رنگ مايه هاي پس زمينه در آثار، اشراف هنرمند به موضوع آب و همچنين قابليتهاي عکس محرز است. همچنين نمايش بي وقفه و زيباي نقطه، منحني، دايره، خطوط مورب و غير مورب در عکسها به معاني سياليت و ملاطفت، حرکت جاودانه، آرامش روحي، درونگرايي و جهاني بودن به خوبي اشاره دارند.

طبع آزمايي هاي غافلگير کننده

به هر حال نفس اينکه هنرمنداني هستند که علاوه بر رشته هنري که در آن شهرت کسب کرده اند به کارهاي ديگر هنري هم اشتغال دارند جذاب و قابل تقدير است. هديه تهراني نشان داد در اين چند سالي که روي پرده سينماها نبوده و به اندوخته هاي مادي تهيه کنندگان چيزي نيفزوده در عوض فرصتي يافته که دم غنيمت بشمارد و به اندوخته هاي معنوي خود بيفزايد. چنانچه پيش از او «نيکي کريمي»، «رضا کيانيان»، «عباس کيارستمي»، «مسعود کيميايي» و «محمد رضا شجريان» نيز طبع خود را در عکاسي، هنرهاي چوبي، شعرسرايي و ساختن ساز آزمودند و جامعه هنري نيز از آن استقبال کرد.

حرف بازديد کنندگان

همان طور که ابتداي گزارش يادآور شدم و البته همان طور که انتظار مي رفت نمايشگاه عکس هديه تهراني با استقبال کم نظير علاقه مندان به وي و هنر عکاسي گشايش يافت و در حال برگزاري است. در هر گالري از مجموع گالري هاي خانه هنرمندان به چهره هاي مختلف و متفاوتي بر مي خوري که شايد چندان هم به نمايشگاه رفتن عنايت نداشته اند، اما به خاطر هديه تهراني آمده اند که به هر روي حال و هواي قدم زدن در نگارخانه ها را تجربه کنند و اين خود هر چند دير، اما براي اين مکان غريب، يعني نگارخانه هاي ما نعمتي است، چون تجربه بازديد من از نگارخانه ها و نمايشگاه هاي تجسمي به عکس آنچه مي گويند که هنر خوب جاي خود را در دل مردم باز مي کند، مي گويد: چه بسيار آثار خوب و فاخر که در نگارخانه ها به چشم نمي آيند و خريداري ندارند.خانمي 26 ساله، دانش آموخته گرافيک برداشتش از نمايشگاه عکس هديه تهراني را با نگاهي به بروشور نمايشگاه چنين توصيف مي کند: بايد بگويم همان حس و حالي را داشتم که خانم تهراني در بروشورش به خوبي به آن پرداخته است. «گردش پيچيده آب در روان ما نمي گنجد و به هر جاني و مکاني خوش نقشي زده است به خط خلاق خلقت».آقايي 45 ساله خود را علاقه مند به آثار هنري بخصوص عکس معرفي کرده و مي گويد: انتظار داشتم از کسي مثل هديه تهراني که بازيگر است و به هر حال با دوربين سر و کار دارد عکسهاي خوبي ببينم، ولي نه تا اين حد خوب. حس خوبي با ديدن اين تابلوها پيدا کردم. چقدر خوب است هنرمندان توانايي هاي ديگر وجودي خود را روزي به نمايش بگذارند. کم نيستند هنرمنداني که در شاخه هاي مختلف هنري تبحر دارند و مي توانند با به نمايش گذاشتن آنها جامعه را نيز به سهم خود در حد توانايي شان متحول کنند.
***
اعلام شده بود نمايشگاه آبانگان شامل عکسهاي هديه تهراني با موضوع «آب» تا 26 آذرماه در خانه هنرمندان برپاست. اما با توجه به تأخير در افتتاحيه و استقبال خوب بازديدکنندگان امکان تمديد زمان آن وجود دارد.