غنی سازی وزارت خارجه

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری اسلامی با برکناری منوچهر متکی از سمت وزارت امور خارجه، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی هسته ای را با حفظ سمت در این سازمان به عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب کرد.




احمدی نژاد در حکم انتصاب صالحی به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه، او را دارای "تعهد و دانش و تجربیات ارزنده" برای بر عهده گرفتن این سمت دانسته است.



علی اکبر صالحی از چهره های مطرح فیزیک ایران و دارنده مدرک دکترای علوم فنی از دانشگاه معتبر MIT در آمریکا است. ریاست بر دانشگاه صنعتی شریف، سرپرستی هیئت نمایندگی ایران در سازمان بین المللی انرژی اتمی و معاونت دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی از مسئولیت های صالحی پیش از بر عهده گرفتن ریاست سازمان انرژی اتمی بوده اما او هیچ سابقه ای به عنوان دیپلمات در ارکان مختلف وزارت امور خارجه ندارد.







"سهم راست سنتی"



منوچهر متکی که به گزارش خبرگزاری مهر، هنگام برکناری برای ابلاغ پیام احمدی نژاد به رئیس جمهور سنگال در این کشور به سر می برد، رکورددار بیشترین حضور در کابینه احمدی نژاد است. او نزدیک به 5 سال و نیم در دولت احمدی نژاد که خود رکورددار برکناری وزرا و معاونان اش است، در پست وزارت باقی ماند.



این در حالی است که از همان سال نخست انتخاب متکی به عنوان وزیر امور خارجه، اخبار مختلفی درباره برکناری او به گوش می رسید که هیچکدام آنها تا دیروز بعد از ظهر عملی نشده بودند.



احمدی نژاد در انتهای حکمی که برای صالحی صادر کرده، از "زحمات و خدمات" متکی تشکر و آرزو کرده "این زحمات در پیشگاه خداوند مأجور باشد."



منوچهر متکی، از دیپلمات های باسابقه وزارت امور خارجه است که از سال 1363 در این وزارتخانه مشغول به کار شده است. او پیش از معرفی به مجلس هفتم شورای اسلامی توسط احمدی نژاد برای بر عهده گرفتن مسئولیت وزارت امور خارجه، دبیرکل تشکلی سیاسی موسوم به "مجمع فارغ التحصیلان شبه قاره هند" بود. این تشکل از گروه های 14 گانه جبهه پیروان خط امام و رهبری (ائتلاف گروه های راست سنتی) به ریاست حبیب الله عسگراولادی است.



او همچنین از مسئولان ارشد ستاد انتخاباتی علی لاریجانی، در انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری ایران بود که با پیروزی محمود احمدی نژاد به پایان رسید. بسیاری از تحلیلگران، متکی را تنها سهم طیف سنتی جناح راست در کابینه احمدی نژاد می دانستند.







جانشین ممنوع السفر



در همین حال خبرگزاری فارس که از آن به عنوان خبرگزاری وابسته به سازمان های نظامی و امنیتی نام برده می شود، عصر دیروز به نقل از "یک منبع آگاه" از احتمال جایگزینی محمد قنادی مراغه ای به جای علی اکبر صالحی در سازمان انرژی اتمی خبر داد.



قنادی مراغه ای در حال حاضر رياست پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌اي ایران که از مراکز مهم وابسته به برنامه هسته ای کشور است را بر عهده دارد.



نام او در فهرست اشخاص مورد تحریم سازمان ملل متحد در رابطه با برنامه های هسته ای ایران ذکر شده است. در اسفند ماه سال ۱۳۸۶ و با تصویب قطعنامه شماره ۱۸۰۳ شورای امنیت، تمام دولت های جهان موظف شدند که از سفر قنادی به کشورشان یا عبور او از خاک خود، جلوگیری کنند.







آخرین وزیر



منوچهر متکی هشتمین وزیر دولت های نهم و دهم است که به طور رسمی توسط شخص احمدی نژاد از سمت خود عزل شده است. پیش از او پرویز کاظمی از وزارت رفاه و تامین اجتماعی، محمد ناظمی اردکانی از وزارت تعاون، کاظم وزیری هامانه از وزارت نفت، مصطفی پورمحمدی از وزارت کشور، داود دانش جعفری از وزارت اقتصاد و دارایی، غلامحسین صفارهرندی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و غلامحسین محسنی اژه ای وزیر اطلاعات، به دستور مستقیم احمدی نژاد برکنار شده بودند.



به جز اینها، علیرضا طهماسبی، وزیر پیشین صنایع و معادن و محمود فرشیدی، وزیر پیشین آموزش و پرورش نیز با فشارهای علنی رئیس دولت، ناچار به استعفا از سمت های خود شده بودند.



همه اینها البته به جز موارد پرشمار تغییرات و برکناری ها در سمت هایی مانند معاونت و مشاورت رئیس دولت در 5 سال و نیم گذشته است که توسط احمدی نژاد صورت گرفته است. مواردی مانند برکناری و تغییر رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی و برکناری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست.



آن دسته از وزرای محمود احمدی نژاد که در دولت نهم برکنار یا مستعفی نشده بودند نیز در دولت دهم تغییر کردند. جمال کریمی راد، وزیر سابق دادگستری نیز چهار سال پیش درگذشت و غلامحسین الهام جانشین او شد. علی کردان وزیر سابق کشور هم توسط مجلس استیضاح و برکنار شد. او نیز یک سال پیش درگذشت.



تغییراتی که حامیان محمود احمدی نژاد آنها را در راستای برطرف کردن نقاط ضعف دولت و مثبت ارزیابی می کنند اما منتقدان او می گویند که این تغییرات گسترده، تنها به بی ثبات شدن مدیریت کلان کشور و هرج و مرج قوه مجریه منجر می شود.







"نفوذی لاریجانی"



هنوز گزارشی در باره علت برکناری متکی منتشر نشده است اما به نظر می رسد که این اقدام ریشه در اختلافات بین او و احمدی نژاد درباره نحوه مدیریت سیاست خارجی جمهوری اسلامی داشته باشد.



شایعه برکناری متکی اولین بار در دی 85 و سپس در آبان 86 منتشر شده بود ولی با پادرمیانی برخی مقامات ارشد، منوچهر متکی در پست خود باقی ماند. با این حال در تابستان امسال زمانی که احمدی نژاد، تعدادی از نزدیکان خود را به سمت نمایندگان ویژه رئیس جمهور در مناطق مختلف جهان منصوب کرد اختلافات او و متکی از حد شایعه فراتر رفت و به رسانه ها کشیده شد.



این اقدام احمدی نژاد هرچند بلافاصه با مخالفت کمیسیون امنیت ملی مجلس مواجه شد اما مدتی طول کشید تا وزیر خارجه لب به گلایه باز کند.



برخی معتقدند نزدیکی منوچهر متکی به علی لاریجانی، موجب شد که محمود احمدی نژاد از نخستین روزهای کار دولت نهم او را یک وزیر تحمیلی بداند و اعتماد لازم را به او نداشته باشد.



به گزارش وبسایت "دیپلماسی ایرانی" زمانی که آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار اعضای دولت با خود به مناسبت هفته دولت، وزارت امور خارجه را "مسئول هدایت منسجم و برنامه ریزی شده" همه مسائلی دانست "که به نوعی با سیاست خارجی و روابط با دیگر کشورها مربوط می شود" همگان منتظر بازگشت احمدی نژاد از این تصمیم و واگذاری سیاست خارجی به این وزارتخانه بودند.



اما چند روز بعد محمد بقایی نماینده ویژه احمدی نژاد در آسیا که در همان ابتدای کار، اظهاراتش در مورد کشتار ارامنه با واکنش تند ترکیه منجر شده بود، از انتصاب دو نماینده دیگر از سوی رئیس دولت برای آفریقا و آمریکای لاتین خبرداد.



او همچنین در برابر این پرسش که آیا نمایندگان ویژه از خارج از مجموعه وزارت امورخارجه تعیین خواهند شد، پاسخ داد که احتمالا چنین خواهد بود.



این سخنان بقایی که به معنای پایفشاری محمود احمدی نژاد بر تصمیم خود در مورد سیاست خارجی بود واکنش تند و بی سابقه متکی را به همراه داشت.



منوچهر متکی در واکنش به این خبر و ضمن یادآوری اشتباه بقایی در مورد کشتار ارامنه گفت: "مشخص نیست آقای بقایی بر اساس کدام مسئولیت و از چه جایگاهی این گونه سخنان نسنجیده را بیان می کند در حالی که هنوز آثار منفی اظهارات اخیر وی که موجب بروز مشکل در روابط خارجی شد از بین نرفته است."



او همچنین با "فصل الخطاب دانستن نظر صریح مقام رهبری" در مورد پرهیز از موازی کاری در سیاست خارجی، گفته بود: "تضعیف دستگاه دیپلماسی کشور بویژه در شرایط کنونی آن هم توسط برخی از افراد دولت مصداق بارز بر شاخه نشستن و بن بریدن است."







واکنش ها: شوکه شدم، به ما می خندند



برکناری منوچهر متکی از وزارت امور خارجه ایران در میانه دور جدید گفت و گوهای جمهوری اسلامی و گروه 1+5 بر سر پرونده هسته ای ایران انجام شد. اگرچه مسئولیت این گفت و گوها در ایران با شورای عالی امنیت ملی است اما این مسئله مانع ابراز نگرانی آمریکا از تغییر متکی نشد.



هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ایالات متحده دیروز در واکنش به خبر برکناری همتای ایرانی خود ابراز امیدواری کرد که این تغییر، تاثیری بر مذاکرات هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 نگذارد.



واکنش نمایندگان مجلس اسلامی هم به این اتفاق در یک نقطه مشترک بود: "بی اطلاعی"



به گفته نمایندگان مجلس، محمود احمدی نژاد برای برکناری متکی هیچ مشورتی با پارلمان انجام نداد.



علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دیروز به سایت "خبرآنلاین" گفت که خبر برکناری متکی را از خبرنگار این سایت شنیده است.



او حتی از خبرنگار خبرآنلاین پرسیده: "مگر آقای متکی در حال حاضر در سفر نیستند، یعنی در شرایطی که ایشان به ماموریت فرستاده شدند، حکم برکناری صادر شده است؟"



قدرت علیخانی از نمایندگان فراکسیون اقلیت مجلس هم به سایت "فرارو" گفته که "متکی به بدترین شکل ممکن برکنار شد."



به گفته وی، "دنیا به خاطر رفتاری که با وزیر خود می‌کنیم به ما می‌خندد."



این واکنش منفی نمایندگان به برکناری وزیر امور خارجه در حالی است که سایت خبری رجانیوز (ارگان کمیته ویژه رسانه ای دولت احمدی نژاد)، تغییر متکی را "دیرهنگام" دانست و ابراز امیدواری کرد که با تغییر او، دستگاه دیپلماسی ایران "متحول شود."



این سایت در توضیح دلیل برکناری متکی افزوده است: "دیپلماسی دولت‌های نهم و دهم اگرچه همواره به‌عنوان دیپلماسی فعال و تهاجمی شناخته شده و رهبر انقلاب نیز بر این موضوع تأکید کرده بودند اما این شیوه مواجهه عمدتاً در اثر ابتکارها، سخنرانی‌ها و اقدامات شخص رئیس‌جمهور بود و وزارت‌خارجه در این زمینه عملکرد قابل قبولی نداشت، به‌طوری که از مدت‌ها قبل انتظار تغییر در رأس وزارت‌خارجه و قرار گرفتن فردی با ویژگی‌های مشابه رئیس‌جمهور به‌منظور هم‌افزایی وجود داشت."